Onze opinie - Preventieve gezondheid, welke lessen kunnen we trekken uit de obesitaspandemie?

De obesitaspandemie: wat we kunnen leren van een Amerikaanse serie

De afgelopen maanden werd mijn schermtijd opgeslorpt door een meeslepende Amerikaanse serie vol familiedrama. Eén verhaallijn bleef bijzonder nazinderen: die van een vrouw die haar hele leven worstelt met haar zelfbeeld en gewicht. Doorheen de vier seizoenen zie je hoe diep die strijd ingrijpt op haar jeugd, hoe haar ouders elk op hun eigen manier proberen te helpen, hoe haar relaties eronder lijden en hoe het haar toekomstdromen beïnvloedt. Uitspraken als: “You’re fat, I’m old, let’s face it and just do this” of “I do not want to date a fat guy, I don’t want to settle being fat”, deden me even slikken.

Nee, ik pleit hier niet voor meer botheid of het schuiven van schuld in individuele schoenen. Alles wat we vandaag weten over gezond leven en gedragsverandering wijst net uit dat dat niét de weg is. De serie toont dat ook mooi aan: het cliché van "je kiest toch zelf wat je eet" wordt subtiel doorprikt. De vaak eenzame strijd om grip te krijgen op gewicht wordt indringend in beeld gebracht.

Achter de obesitascijfers zitten mensen

Wat deze serie mij nog eens duidelijk maakte: achter de berichten over de obesitaspandemie schuilen mensen. Véél mensen. Elk met hun eigen verhaal, hun eigen worstelingen.

En ja, de experts hebben gelijk: obesitas is geen nieuw fenomeen. Vandaag heeft één op de twee volwassenen in Vlaanderen overgewicht. Bijna één op de vijf kampt met obesitas (Gezondheidsenquête Sciensano, 2023). Als we niets veranderen, zou tegen 2050 maar liefst 67,5% van de vrouwen en 70% van de mannen in België obesitas ontwikkelen (The Lancet). 

We weten dat obesitas niet alleen een kwestie is van individuele keuzes. Sociale, omgevings-, culturele en genetische factoren spelen mee. Daarom is er geen simpele oplossing. Combineer dat met individuele verhalen, en je begrijpt waarom. Eén enkele maatregel zal het tij niet keren. Alleen medicaliseren is niet genoeg. Organisaties als de onze, die werken aan gezondheid en preventie, roepen daarom aan alle beleidsniveaus en regio’s op om dit probleem gezamenlijk aan te pakken.

Wat kunnen we doen?

We kunnen lessen trekken uit een Amerikaanse serie.We willen niet evolueren naar een maatschappij waarin een beker frisdrank van een liter normaal is, of waar volwassenen dagelijks zo’n 4.000 calorieën consumeren. En laten we vooral niet denken dat het hier niet zo’n vaart loopt. Onze kinderen worden in pretparken langs snoepgangen geleid of krijgen bij een theatershow koekjes als gadget. En ook als volwassene is het zoeken: healthwashing is alomtegenwoordig, en het wordt steeds lastiger om te achterhalen wat écht gezond is.

De obesitaspandemie vraagt een aanpak zoals bij andere pandemieën: met gecoördineerde inspanningen, duidelijke en afgestemde communicatie naar burgers, en vooral: samenwerking over alle niveaus heen. Naast medische zorg ligt de sleutel in preventie. Gezondere eetmogelijkheden in de buurt, inzetten op individuele gezondheidsvaardigheden en een mix van beleidsmaatregelen dat van de gezonde keuze de evidente keuze maakt, zijn cruciaal om deze trend om te buigen.

Gelukkig hebben we in Vlaanderen een sterk netwerk van lokale partners: lokale besturen, zorgverleners, Huizen van het Kind, (eerstelijns)psychologen, sportclubs, jeugd- en vrijetijdsverenigingen, scholen, welzijnsorganisaties… Zij hebben een cruciale rol, maar kunnen dit niet alleen. Vlaamse, federale én Europese overheden moeten structureel investeren in langetermijnoplossingen, zoals vroegdetectie, strengere regulering van marketing voor ongezonde voeding (gericht op kinderen), gezonde schoolmaaltijden en investeringen in beweegvriendelijke openbare ruimtes. Zonder deze inspanningen blijft obesitas een symptoom van een omgeving die ongezonde keuzes te gemakkelijk maakt.

Achter de grote cijfers zitten mensen. Mensen die meer verdienen dan snelle oordelen of slogans. Mensen die vooral gebaat zijn bij een samenleving die hen écht ondersteunt.

Wens je in te zetten op een gezonde levensstijl in jouw organisatie of gemeente?
Contacteer dan zeker Gezondheidsmakers in jouw regio voor inspiratie en ondersteuning.